কেন্দ্ৰীয় বেংক, যাক ৰিজাৰ্ভ
বেংক বা মুদ্ৰা কৰ্তৃপক্ষ বুলিও কোৱা হয়,
ই হৈছে দেশৰ বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰ মেৰুদণ্ড
হিচাপে কাম কৰা বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠান। ইয়াৰ প্ৰধান ভূমিকা হৈছে দেশৰ মুদ্ৰানীতি
নিয়ন্ত্ৰণ আৰু তদাৰক কৰা, মূল্যৰ স্থিতিশীলতা বজাই ৰখা, অৰ্থনৈতিক
বৃদ্ধি আৰু উন্নয়নক প্ৰসাৰ কৰা।
কেন্দ্ৰীয় বেংকে বহুতো কামৰ বাবে
দায়বদ্ধ, য‘ত আছে:
ক) মুদ্ৰা জাৰি কৰাঃ দেশৰ মুদ্ৰা
জাৰি কৰা আৰু পৰিচালনাৰ দায়িত্ব কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ। ইয়াত মূল্যৰ স্থিতিশীলতা
নিশ্চিত কৰিবলৈ প্ৰচলিত হ’বলগীয়া ধনৰ পৰিমাণ নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়।
খ) বেংক নিয়ন্ত্ৰণ কৰা: কেন্দ্ৰীয়
বেংকে বাণিজ্যিক বেংক, ঋণ প্ৰতিষ্ঠান,
আৰু অন্যান্য বিত্তীয় সত্তাসমূহ
নিয়ন্ত্ৰণ আৰু তদাৰক কৰে। ইয়াত বেংকিং ব্যৱস্থাৰ স্থিতিশীলতা আৰু সুৰক্ষা
নিশ্চিত কৰিবলৈ সংৰক্ষিত ধনৰ প্ৰয়োজনীয়তা,
ঋণৰ হাৰ আৰু অন্যান্য নিয়ম নিৰ্ধাৰণ কৰা
হয়।
গ) মুদ্ৰা নীতি পৰিচালনা: কেন্দ্ৰীয়
বেংকে সুতৰ হাৰ নিৰ্ধাৰণ, ধনৰ যোগান পৰিচালনা,
আৰু মুদ্ৰাস্ফীতি নিয়ন্ত্ৰণ, অৰ্থনীতি
সুস্থিৰ আৰু বৃদ্ধিৰ প্ৰসাৰৰ বাবে অন্যান্য মুদ্ৰানীতি ৰূপায়ণৰ দায়িত্ব লয়।
ঘ) বৈদেশিক মুদ্ৰা পৰিচালনা:
কেন্দ্ৰীয় বেংকে দেশৰ বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ মজুত পৰিচালনা কৰে, বিনিময় হাৰ
নিৰ্ধাৰণ কৰে আৰু মুদ্ৰা সুস্থিৰ কৰিবলৈ বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ বজাৰত হস্তক্ষেপ কৰে।
ঙ) শেষ উপায়ৰ ঋণদাতা হিচাপে কাম
কৰা: বিত্তীয় সংকটৰ সময়ত কেন্দ্ৰীয় বেংকে বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰ পতন ৰোধ কৰিবলৈ
বেংক আৰু অন্যান্য বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানক জৰুৰীকালীন ঋণ প্ৰদান কৰে।
বহু দেশত কেন্দ্ৰীয় বেংক এক স্বতন্ত্ৰ প্ৰতিষ্ঠান, ৰাজনৈতিক হস্তক্ষেপৰ পৰা মুক্ত। এই স্বাধীনতাই ইয়াক ৰাজনৈতিক বিবেচনাৰ পৰিৱৰ্তে অৰ্থনৈতিক কাৰকৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সিদ্ধান্ত ল’বলৈ অনুমতি দিয়ে। অৰ্থনীতিৰ স্থিতিশীলতা আৰু বৃদ্ধি নিশ্চিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত কেন্দ্ৰীয় বেংকে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে আৰু যিকোনো আধুনিক বিত্তীয় ব্যৱস্থাত ই এক অপৰিহাৰ্য প্ৰতিষ্ঠান।