মৰুভূমি হ’ল সেই প্ৰক্ৰিয়া যাৰ দ্বাৰা উৰ্বৰ ভূমি ক্ৰমান্বয়ে শুষ্ক হৈ পৰে, যাৰ ফলত উদ্ভিদৰ জীৱন আৰু মাটিৰ উৎপাদনশীলতা হেৰুৱাই পেলায়। ই এক জটিল পৰিঘটনা যিটো প্ৰাকৃতিক আৰু মানৱীয় কাৰকৰ দ্বাৰা হ’ব পাৰে, য’ত আছে:
জলবায়ু পৰিৱৰ্তন: বৰষুণৰ ধৰণ, উষ্ণতা আৰু বতাহৰ পৰিৱৰ্তনে শুকান পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত মাটিৰ খহনীয়া আৰু মৰুভূমিৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনে খৰাং আৰু গৰমৰ ঢৌৰ দৰে চৰম বতৰৰ পৰিঘটনাৰ কম্পাঙ্ক আৰু তীব্ৰতা বৃদ্ধি কৰি মৰুভূমিৰ সৃষ্টি কৰে।
অতিমাত্ৰা চৰণীয়া পথাৰ: পশুধনৰ দ্বাৰা অতিমাত্ৰা চৰণীয়া পথাৰত মাটি সংকোচন, গছ-গছনিৰ আৱৰণ হেৰুৱা, মাটি খহনীয়া, যাৰ ফলত মাটিয়ে উদ্ভিদৰ জীৱন ধাৰণ কৰাত অসুবিধাৰ সৃষ্টি কৰে আৰু মৰুভূমিৰ সৃষ্টি কৰে।
বনাঞ্চল ধ্বংসঃ বনাঞ্চল ধ্বংসৰ ফলত গছ-গছনি আৰু অন্যান্য গছ-গছনিৰ আৱৰণ হেৰুৱাব পাৰে, যাৰ ফলত মাটি খহনীয়া হৈ মাটিৰ পুষ্টিকৰ উপাদান হেৰুৱাব পাৰে। ইয়াৰ ফলত পানীৰ চক্ৰতো ব্যাঘাত জন্মিব পাৰে, যাৰ ফলত সেই অঞ্চলত উদ্ভিদৰ জীয়াই থকাত অসুবিধা হয়।
ভূমি ব্যৱহাৰৰ পৰিৱৰ্তন: কৃষি বা নগৰায়নৰ বাবে ভূমি ৰূপান্তৰিত কৰিলেও প্ৰাকৃতিক গছ-গছনিৰ আৱৰণত ব্যাঘাত জন্মাব পাৰে আৰু মাটিৰ অৱক্ষয় ঘটাব পাৰে।
অস্থায়ী পানী ব্যৱহাৰ: বিশেষকৈ জলসিঞ্চনৰ বাবে জলসম্পদৰ অত্যধিক ব্যৱহাৰে মাটিৰ লৱণীয়কৰণ আৰু অৱক্ষয়ৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত উদ্ভিদৰ বৃদ্ধিত অসুবিধা হয়।
মাটিৰ অৱক্ষয়: ভূমিৰ অনুচিত ব্যৱহাৰ, যেনে ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰ ব্যৱহাৰ বা নিবিড় খেতিৰ ফলত হোৱা মাটিৰ অৱক্ষয়েও মৰুভূমিৰ সৃষ্টি কৰাত অৰিহণা যোগাব পাৰে।
এই কাৰকসমূহে প্ৰায়ে একেলগে কাম কৰে আৰু দৰিদ্ৰতা, জনসংখ্যা বৃদ্ধি আৰু অন্যান্য সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক কাৰকৰ দ্বাৰা ইয়াৰ প্ৰভাৱ আৰু বেছি বেয়া হ’ব পাৰে। মৰুভূমিৰ সমাধানৰ বাবে এক সামগ্ৰিক আৰু সংহত পদ্ধতিৰ প্ৰয়োজন যিয়ে ভূমিৰ অৱক্ষয়ৰ অন্তৰ্নিহিত চালকসমূহ, যেনে অস্থায়ী ভূমি ব্যৱহাৰৰ পদ্ধতি আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনক সম্বোধন কৰে। ইয়াৰ ভিতৰত বহনক্ষম ভূমি ব্যৱস্থাপনা পদ্ধতি, পুনৰ বনানীকৰণ আৰু বনানীকৰণ, পানী সংৰক্ষণ, আৰু সম্প্ৰদায়ভিত্তিক প্ৰাকৃতিক সম্পদ ব্যৱস্থাপনা আদি ব্যৱস্থা অন্তৰ্ভুক্ত হ’ব পাৰে।