কেন্দ্ৰীয় প্ৰচেছিং ইউনিট (CPU) হৈছে এটা কম্পিউটাৰৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ উপাদান যিয়ে নিৰ্দেশনাসমূহ এক্সিকিউট কৰা আৰু গণনাসমূহ সম্পন্ন কৰাৰ বাবে দায়বদ্ধ। ইয়াত কেইবাটাও মূল উপাদান থাকে, য’ত আছে:
Control Unit (CU): নিয়ন্ত্ৰণ এককে CPU ৰ কাৰ্য্যকলাপসমূহ পৰিচালনা আৰু সমন্বয় কৰে। ই মেমৰিৰ পৰা নিৰ্দেশনাসমূহ আনে, সিহতক ডিকোড কৰে, আৰু বিভিন্ন উপাদানসমূহৰ মাজত তথ্যৰ প্ৰবাহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
Arithmetic Logic Unit (ALU): ALU এ তথ্যৰ ওপৰত গাণিতিক কাৰ্য্য (যোগ, বিয়োগ, গুণন, বিভাজন) আৰু যুক্তিসংগত কাৰ্য্য (AND, OR, NOT) সম্পন্ন কৰে। ই নিৰ্দেশনাৰ দ্বাৰা প্ৰয়োজনীয় গণনা আৰু তুলনা কৰে।
Registers: ৰেজিষ্টাৰসমূহ হৈছে CPU ৰ ভিতৰত অৱস্থিত সৰু, উচ্চ-গতিৰ সংৰক্ষণ ইউনিটসমূহ। ইয়াত চিপিইউয়ে বৰ্তমান কাম কৰি থকা ডাটা আৰু নিৰ্দেশনা ৰাখে। কিছুমান সাধাৰণ ধৰণৰ পঞ্জীয়নৰ ভিতৰত আছে:
Instruction Register (IR): এক্সিকিউট কৰা বৰ্তমানৰ নিৰ্দেশনা সংৰক্ষণ কৰে।
Program Counter (PC): আনিবলগীয়া পৰৱৰ্তী নিৰ্দেশনাৰ মেমৰি ঠিকনা অনুসৰণ কৰে।
Accumulator: গাণিতিক আৰু যুক্তিসংগত কাৰ্য্যৰ সময়ত মধ্যৱৰ্তী ফলাফল সংৰক্ষণ কৰে।
General-Purpose Registers: প্ৰক্ৰিয়াকৰণৰ সময়ত অস্থায়ী তথ্য ৰখাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
Cache: কেশ্ব CPU ৰ এটা পৃথক উপাদান নহ’লেও, ই আধুনিক CPU ডিজাইনৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ। কেশ্ব হৈছে এটা সৰু কিন্তু অতি দ্ৰুত মেমৰি যিটো মূল মেমৰি (RAM)তকৈ CPU ৰ ওচৰত অৱস্থিত। ই সঘনাই অভিগম কৰা তথ্য আৰু নিৰ্দেশনাসমূহ সংৰক্ষণ কৰে যাতে লেহেমীয়া মেমৰি, যেনে ৰেমৰ পৰা তথ্য আনিবলৈ প্ৰয়োজনীয় সময় কম কৰিব পাৰি।
Bus Interface Unit (BIU): BIU এ CPU আৰু অন্য উপাদানসমূহৰ মাজত যোগাযোগ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে, যেনে মেমৰি আৰু ইনপুট/আউটপুট ডিভাইচসমূহ। ই ডাটা বাছ, ঠিকনা বাছ, আৰু নিয়ন্ত্ৰণ বাছৰ জৰিয়তে ডাটা স্থানান্তৰ পৰিচালনা কৰে।
Clock: চিপিইউয়ে ইয়াৰ কাৰ্য্যসমূহ সমন্বয় কৰিবলৈ এটা ঘড়ীৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। ঘড়ীয়ে নিয়মীয়া বৈদ্যুতিক সংকেত সৃষ্টি কৰে যিয়ে নিৰ্দেশনাৰ সময় সমন্বয় কৰে আৰু চিপিইউৰ বিভিন্ন উপাদানসমূহে একেলগে সমন্বিতভাৱে কাম কৰাটো নিশ্চিত কৰে।
এই উপাদানসমূহে একেলগে কাম কৰি কম্পিউটাৰ প্ৰগ্ৰেমে প্ৰদান কৰা নিৰ্দেশনাসমূহ সম্পন্ন কৰে আৰু গণনা আৰু তথ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ কাৰ্য্যসমূহ সম্পন্ন কৰে। CPU এ অন্য কম্পিউটাৰ উপাদানসমূহৰ সৈতে পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়া কৰে, যেনে মেমৰি আৰু সংৰক্ষণ, প্ৰগ্ৰামসমূহ এক্সিকিউট কৰিবলৈ আৰু কাৰ্য্যসমূহ সম্পাদন কৰিবলৈ।