১.৩ বিলিয়নতকৈ অধিক জনসংখ্যাৰে ভাৰত বিশ্বৰ দ্বিতীয় সৰ্বাধিক জনবহুল দেশ। ভাৰতত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ কাৰণসমূহ বিভিন্ন আৰু জটিল, আৰু ইয়াৰ কিছুমান প্ৰাথমিক কাৰণ হ’ল-
জন্মৰ হাৰ উচ্চ: ভাৰতত জন্মৰ হাৰ অধিক, যিটো ভাৰতৰ জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ অন্যতম প্ৰধান কাৰণ। ভাৰতত জন্মৰ হাৰ প্ৰতি ১০০০ লোকৰ ভিতৰত প্ৰায় ২০ টা জন্মৰ হাৰ, যিটো বিশ্বৰ গড়তকৈ অধিক।
উন্নত স্বাস্থ্যসেৱাঃ বছৰ বছৰ ধৰি ভাৰতে স্বাস্থ্যসেৱাৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে, যাৰ ফলত মৃত্যুৰ হাৰ হ্ৰাস পাইছে। ইয়াৰ ফলত জনসংখ্যা বৃদ্ধিত অৰিহণা যোগাইছে, কিয়নো এতিয়া অধিক লোকে জীয়াই থাকিবলৈ আৰু সুস্থ জীৱন যাপন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে।
উন্নত জীৱন ধাৰণৰ মানঃ ভাৰতত জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড উন্নত হোৱাৰ লগে লগে অধিক লোকে বৃহৎ পৰিয়াল গঢ়িবলৈ বাছি লৈছে, যিয়ে জনসংখ্যা বৃদ্ধিত অৰিহণা যোগাইছে।
সাংস্কৃতিক আৰু ধৰ্মীয় বিশ্বাস: ভাৰতৰ বহু ঠাইত বৃহৎ পৰিয়াল থকাটো সাংস্কৃতিক আৰু ধৰ্মীয় নিয়ম বুলি গণ্য কৰা হয়। ইয়াৰ ফলত বৃহৎ পৰিয়ালক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়া হৈছে, যাৰ ফলত জনসংখ্যা বৃদ্ধিত অৰিহণা যোগাইছে।
সজাগতাৰ অভাৱঃ পৰিয়াল পৰিকল্পনা আৰু জনসংখ্যা নিয়ন্ত্ৰণৰ প্ৰসাৰৰ বাবে প্ৰচেষ্টা চলোৱাৰ পিছতো ভাৰতৰ বহু লোকৰ মাজত এতিয়াও সৰু পৰিয়ালৰ উপকাৰিতাৰ বিষয়ে সজাগতাৰ অভাৱ দেখা গৈছে।
প্ৰব্ৰজনঃ ভাৰতত চুবুৰীয়া দেশ যেনে বাংলাদেশ, নেপাল, ভূটানৰ পৰাও প্ৰব্ৰজন হয়, যিয়ে ইয়াৰ জনসংখ্যা বৃদ্ধিত অৰিহণা যোগাইছে।
সামগ্ৰিকভাৱে ভাৰতত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ কাৰণসমূহ বহুমুখী আৰু আন্তঃসংযোগী। ভাৰত চৰকাৰে এই সমস্যাৰ সমাধানৰ বাবে কেইবাটাও নীতি ৰূপায়ণ কৰিছে, যেনে পৰিয়াল পৰিকল্পনাক প্ৰসাৰিত কৰা, গৰ্ভনিৰোধক ঔষধৰ ব্যৱহাৰক উৎসাহিত কৰা, শিক্ষা আৰু সজাগতামূলক কাৰ্যসূচী প্ৰদান কৰা।