বহু বছৰ আগত পৃথিৱীৰ প্ৰায় ৬০ শতাংশই অৰণ্যৰে আৱৰি আছিল। মানুহৰ কাৰ্যকলাপৰ বাবে, আমূল জলবায়ুৰ পৰিবৰ্তন বাবে, হিমশৈলৰ চলনৰ বাবে বিপুল অৰণ্যভূমি বিনষ্ট হৈছে। অৰণ্য ধ্বংস এক জটিল বিষয় যিটো বিভিন্ন পাৰস্পৰিক সম্পৰ্কীয় কাৰকৰ দ্বাৰা পৰিচালিত। ইয়াত প্ৰাথমিক কাৰণসমূহৰ এটা আভাস দিয়া হৈছে:
১/ কৃষি সম্প্ৰসাৰণ
বাণিজ্যিক কৃষি: বৃহৎ পৰিসৰৰ কৃষি, যেনে গৰু-ম’হ পালন, সৰিয়হ খেতি, আৰু কল তেল বাগিচা আদিৰ ফলত বিশ্বৰ বজাৰৰ চাহিদা পূৰণৰ বাবে প্ৰায়ে বিশাল অৰণ্য পৰিষ্কাৰ কৰা হয়।
জীৱিকাৰ বাবে কৃষি: বহু উন্নয়নশীল অঞ্চলত স্থানীয় সম্প্ৰদায়ে নিজৰ পৰিয়ালৰ বাবে খাদ্য খেতি কৰিবলৈ অৰণ্য পৰিষ্কাৰ কৰে, যাৰ ফলত অৰণ্যৰ যথেষ্ট ক্ষতি হয়।
২/ কাঠ কটা
বাণিজ্যিকভাৱে কাঠ কটা: কাঠ, কাগজ আৰু অন্যান্য কাঠৰ সামগ্ৰীৰ বাবে গছ চপোৱা হয়। আইনী আৰু অবৈধ দুয়োটা কাঠ কটা অভিযানে বৃহৎ অঞ্চলৰ অৰণ্য আঁতৰাই পেলায়।
খৰি সংগ্ৰহ: বহু অঞ্চলত অৰণ্য খৰি আৰু কয়লাৰ বাবে শোষণ কৰা হয়, বিশেষকৈ য’ত বিকল্প শক্তিৰ উৎসৰ অভাৱ।
৩/ আন্তঃগাঁথনি উন্নয়ন
পথ আৰু ঘাইপথঃ পথ আৰু ঘাইপথ নিৰ্মাণে কেৱল প্ৰত্যক্ষভাৱে অৰণ্য পৰিষ্কাৰ কৰাই নহয়, অধিক উন্নয়ন আৰু শোষণৰ বাবেও দুৰ্গম অঞ্চল মুকলি কৰে।
নগৰ সম্প্ৰসাৰণ: জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ লগে লগে চহৰবোৰ চাৰিওফালৰ অৰণ্যলৈ সম্প্ৰসাৰিত হয়, যাৰ ফলত অধিক অৰণ্য ধ্বংস হয়।
৪/ খনিৰ কাৰ্য্যকলাপ
সম্পদ আহৰণ: খনিজ, তেল আৰু গেছৰ বাবে খননৰ বাবে খনি আৰু সংশ্লিষ্ট আন্তঃগাঁথনিৰ বাবে বনাঞ্চল পৰিষ্কাৰ কৰাৰ প্ৰয়োজন হয়, যাৰ ফলত গছৰ প্ৰত্যক্ষ ক্ষতি আৰু প্ৰদূষণ আৰু বাসস্থানৰ খণ্ডিতকৰণৰ ফলত পৰোক্ষ ক্ষতি দুয়োটা হয়।
৫/ অগ্নি আৰু ভূমি ব্যৱস্থাপনা
নিয়ন্ত্ৰিত জ্বলন আৰু বন্য অগ্নিকাণ্ড: কেতিয়াবা ভূমি পৰিষ্কাৰ কৰাৰ বাবে ইচ্ছাকৃতভাৱে অৰণ্য জ্বলাই দিয়া হয়, কিন্তু অনিয়ন্ত্ৰিত বন্য অগ্নিকাণ্ড—যিটো প্ৰায়ে মানুহৰ কাৰ্যকলাপ আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ফলত আৰু অধিক ভয়াৱহ হৈ পৰে—তাৰ ফলতো অৰণ্যৰ ব্যাপক ক্ষতি হ’ব পাৰে।
৬/ আৰ্থ-সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক কাৰক
অৰ্থনৈতিক চাপ: যিবোৰ অঞ্চলত অৰ্থনৈতিক সুযোগ সীমিত, সেইবোৰ অঞ্চলত অৰণ্য ধ্বংসক আয়ৰ উপায় হিচাপে দেখা যাব পাৰে, সেয়া কাঠ বিক্ৰীৰ জৰিয়তে হওক বা কৃষিৰ বাবে মাটি ৰূপান্তৰিত কৰাৰ জৰিয়তে হওক।
দুৰ্বল শাসন ব্যৱস্থা: পৰিৱেশ নিয়মৰ অপৰ্যাপ্ত বলবৎকৰণ, দুৰ্নীতি, আৰু বহনক্ষম ভূমি ব্যৱস্থাপনা পদ্ধতিৰ অভাৱে অৰণ্য ধ্বংস ত্বৰান্বিত কৰিব পাৰে।
৭) জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়া
প্ৰতিক্ৰিয়াৰ লুপ: অৰণ্য ধ্বংসে জলবায়ু পৰিৱৰ্তনত জলবায়ু পৰিৱৰ্তনত অৰিহণা যোগায় যদিও জলবায়ু পৰিৱৰ্তনে নিজেই বন্য অগ্নিকাণ্ডৰ কম্পাঙ্ক আৰু তীব্ৰতা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে আৰু বৰষুণৰ ধৰণ সলনি কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত অৰণ্যৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব আৰোপ হয়।
সামূহিকভাৱে এই কাৰকসমূহে এনে এক চক্ৰৰ সৃষ্টি কৰে য’ত অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু পৰিৱেশগত চাপে অৰণ্য ধ্বংসক ধাৱমান কৰে, যিয়ে জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ ক্ষতি আৰু অধিক ভয়াৱহ কৰি তোলে। অৰণ্য ধ্বংসৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ সেয়েহে বহনক্ষম উন্নয়ন, শক্তিশালী পৰিৱেশ নীতি আৰু সম্প্ৰদায়ৰ সংযোগৰ কথা বিবেচনা কৰা সমন্বিত প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন।