ৰিজাৰ্ভ বেংক বুলিলে এনে এখন দেশৰ কেন্দ্ৰীয় বেংকক বুজোৱা হয় যিয়ে মুদ্ৰানীতি ৰূপায়ণ আৰু অৰ্থনীতিত ধনৰ যোগান নিয়ন্ত্ৰণৰ দায়িত্ব লয়। ভাৰতত ৰিজাৰ্ভ বেংক হৈছে ১৯৩৫ চনৰ ১ এপ্ৰিলত প্ৰতিষ্ঠা হোৱা ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংক (RBI) আৰু ইয়াৰ মুখ্য কাৰ্যালয় মুম্বাইত।
ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ কেইবাটাও গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম আছে, য’ত আছে-
ক) মুদ্ৰানীতিঃ ভাৰতত আৰ বি আইয়ে মুদ্ৰানীতি প্ৰণয়ন আৰু কাৰ্যকৰী কৰে। ইয়াৰ লগত বিভিন্ন ব্যৱস্থাৰ জৰিয়তে অৰ্থনীতিত ধনৰ যোগান নিয়ন্ত্ৰণ কৰাটো জড়িত হৈ থাকে, যেনে বেংকৰ বাবে সুতৰ হাৰ আৰু ৰিজাৰ্ভৰ প্ৰয়োজনীয়তা সালসলনি কৰা।
খ) মুদ্ৰা ব্যৱস্থাপনাঃ ভাৰতত মুদ্ৰাৰ যোগান আৰু বিতৰণ পৰিচালনাৰ দায়িত্ব আৰ বি আইৰ। ইয়াৰ ভিতৰত নতুন মুদ্ৰা জাৰি কৰা, পুৰণি মুদ্ৰা উলিওৱা, বিদেশী মুদ্ৰাৰ পৰ্যাপ্ত মজুত ৰখা আদি অন্তৰ্ভুক্ত।
গ) বেংকিং নিয়ন্ত্ৰণঃ ভাৰতৰ বেংকসমূহ যাতে সুৰক্ষিত আৰু সুস্থভাৱে কাম কৰে তাৰ বাবে আৰ বি আইয়ে নিয়ন্ত্ৰণ আৰু তদাৰক কৰে। ইয়াৰ ভিতৰত মূলধনৰ পৰ্যাপ্ততা, বিপদ ব্যৱস্থাপনা, আৰু বেংকৰ কাৰ্য্যকলাপৰ অন্যান্য দিশসমূহৰ বাবে নিৰ্দেশনা নিৰ্ধাৰণ কৰাটো অন্তৰ্ভুক্ত।
ঘ) পেমেণ্ট চিষ্টেমঃ ভাৰতৰ পেমেণ্ট চিষ্টেম, যেনে ইলেক্ট্ৰনিক ফাণ্ড ট্ৰেন্সফাৰ আৰু কাৰ্ড ভিত্তিক পেমেণ্ট চিষ্টেম তদাৰক কৰাৰ দায়িত্ব আৰ বি আইৰ।
ঙ) অৰ্থনৈতিক গৱেষণাঃ আৰ বি আইয়ে নিজৰ নীতি নিৰ্ধাৰণ আৰু নিয়ন্ত্ৰণমূলক কাম-কাজত সহায় কৰিবলৈ অৰ্থনৈতিক গৱেষণা আৰু বিশ্লেষণ কৰে। ইয়াৰ ভিতৰত অৰ্থনৈতিক সূচকসমূহ নিৰীক্ষণ কৰা, অৰ্থনীতিৰ ধাৰা বিশ্লেষণ কৰা, জৰীপ আৰু অধ্যয়ন চলোৱা আদি অন্তৰ্ভুক্ত।
সামগ্ৰিকভাৱে ভাৰতীয় বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰ স্থিতিশীলতা বজাই ৰখা আৰু অৰ্থনৈতিক বিকাশ আৰু উন্নয়নত সহায়ক হোৱাত ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।