ৰামধেনু হৈছে বতৰ আৰু আলোকীয় পৰিঘটনা যিটো আকাশত বহুৰঙী বৃত্তাকাৰ চাপ হিচাপে দেখা দিয়ে যেতিয়া সূৰ্যৰ পোহৰ বিবৰ্তন হয়, বা বেঁকা হয় আৰু বায়ুমণ্ডলত পানীৰ টোপালৰ ভিতৰত প্ৰতিফলিত হয়। সাধাৰণতে বতাহত বৰষুণৰ বৰষুণ বা পানীৰ টোপালৰ অন্যান্য উৎস আৰু সূৰ্য্য একেলগে জিলিকি থকাৰ সময়ত দেখা যায়। ৰামধেনুৰ সৃষ্টি কেনেকৈ কৰা হয়:
বিবৰ্তন: যেতিয়া সূৰ্যৰ পোহৰ বায়ুৰ পৰা পানীৰ দৰে ঘন মাধ্যমলৈ (বৰষুণৰ টোপাল) পাৰ হৈ যায়, তেতিয়া ই লেহেমীয়া হৈ বেঁকা হয়, যিটো পৰিঘটনাক বিবৰ্তন বুলি জনা যায়। এই বেণ্ডিং ঘটে কাৰণ পোহৰে বিভিন্ন মাধ্যমত বিভিন্ন বেগত যাত্ৰা কৰে, ঘন পদাৰ্থত ইয়াৰ গতি লেহেমীয়া হয়।
বিক্ষিপ্ততা: সূৰ্যৰ পোহৰ পানীৰ টোপালত প্ৰৱেশ কৰাৰ লগে লগে ই বিক্ষিপ্তকৰণ নামৰ প্ৰক্ৰিয়া এটাও পাৰ কৰে। বিক্ষিপ্ততা হৈছে বগা পোহৰক ইয়াৰ উপাদান ৰঙলৈ পৃথক কৰা। এনে হয় কাৰণ পানীৰ টোপালটোৰ মাজেৰে পাৰ হওঁতে বিভিন্ন ৰঙৰ পোহৰ (প্ৰত্যেকৰে তৰংগদৈৰ্ঘ্য বেলেগ বেলেগ) অলপ বেলেগ পৰিমাণে বেঁকা হয়। এই বেঁকা বা বিক্ষিপ্ততাই সূৰ্য্যৰ পোহৰক ৰঙৰ বৰ্ণালীত পৃথক কৰে, চুটি তৰংগদৈৰ্ঘ্য (নীলা আৰু বেঙুনীয়া) দীঘল তৰংগদৈৰ্ঘ্যতকৈ (ৰঙা আৰু কমলা) বেছি বেঁকা হয়।
আভ্যন্তৰীণ প্ৰতিফলন: পানীৰ টোপালটোৰ ভিতৰত সোমাই গ’লে পোহৰটোৱে টোপালটোৰ ভিতৰৰ পৃষ্ঠৰ পৰা আভ্যন্তৰীণ প্ৰতিফলন ঘটায়। পোহৰৰ তৰংগদৈৰ্ঘ্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি এই প্ৰতিফলন বিভিন্ন কোণত ঘটে।
পুনৰ বিবৰ্তন: আভ্যন্তৰীণ প্ৰতিফলনৰ পিছত পোহৰ পানীৰ টোপালৰ পৰা ওলাই যায়। ইয়াৰ পৰা ওলাই অহাৰ লগে লগে ই আন এটা বিবৰ্তনৰ সন্মুখীন হয়, ঘন পানীৰ পৰা কম ঘন বায়ুলৈ উভতি যোৱাৰ লগে লগে বেঁকা হৈ পৰে।
বিক্ষিপ্ততা অব্যাহত থাকে: পানীৰ টোপালৰ পৰা পোহৰ ওলাই যোৱাৰ লগে লগে বেঁকা আৰু বিক্ষিপ্ততা অব্যাহত থাকে। পোহৰৰ বিভিন্ন ৰং এতিয়াও পৃথক হৈ থাকে, ৰঙৰ এটা বৃত্তাকাৰ বেণ্ড গঠন কৰে।
ৰামধেনুৰ গঠন: বায়ুমণ্ডলত থকা বহুতো পানীৰ টোপাল যেতিয়া এইদৰে সূৰ্যৰ পোহৰ বিকিৰণ আৰু বিবৰ্তন কৰে, তেতিয়া ইহঁতে সামূহিকভাৱে আকাশত ৰঙৰ এটা বৃত্তাকাৰ বেণ্ড সৃষ্টি কৰে, যিটো আমি ৰামধেনুৰ দৰে অনুভৱ কৰোঁ। বাহিৰৰ ৰং সাধাৰণতে ৰঙা, তাৰ পিছত কমলা, হালধীয়া, সেউজীয়া, নীলা, নীলা আৰু বেঙুনীয়া, বাহিৰৰ পৰা ৰঙা আৰু ভিতৰৰ পৰা বেঙুনীয়া।
ডাবল ৰামধেনু: কিছুমান বিশেষ পৰিস্থিতিত প্ৰাথমিক ৰামধেনুৰ বাহিৰত দ্বিতীয়টো, ক্ষীণ ৰামধেনু দেখা দিব পাৰে। এই গৌণ ৰামধেনু বৰষুণৰ টোপালৰ ভিতৰত অতিৰিক্ত আভ্যন্তৰীণ প্ৰতিফলনৰ ফল আৰু ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য সাধাৰণতে প্ৰাথমিক ৰামধেনুৰ তুলনাত ওলোটা ৰঙৰ।
ৰামধেনুৰ আকাৰ আৰু উজ্জ্বলতা বৰষুণৰ টোপালৰ আকাৰ, সূৰ্যৰ পোহৰৰ কোণ, পৰ্যবেক্ষকৰ অৱস্থান আদি কাৰকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। ৰামধেনু প্ৰকৃতিৰ অন্যতম সুন্দৰ আৰু ভয়ংকৰ আলোকীয় পৰিঘটনা।