অৰ্থনীতিৰ চাহিদা আৰু যোগান দুটা মৌলিক ধাৰণা যিয়ে বজাৰ এখনত গ্ৰাহক আৰু উৎপাদকৰ আচৰণক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। ইয়াৰ মাজত ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছে যদিও বজাৰৰ কাৰ্যকলাপৰ বিভিন্ন দিশৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে। চাহিদা আৰু যোগানৰ মাজৰ মূল পাৰ্থক্যসমূহ ইয়াত উল্লেখ কৰা হৈছে:
১/ সংজ্ঞা:
চাহিদা: গ্ৰাহকে নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ ভিতৰত বিভিন্ন মূল্যৰ স্তৰত ক্ৰয় কৰিবলৈ ইচ্ছুক আৰু সক্ষম হোৱা কোনো সামগ্ৰী বা সেৱাৰ পৰিমাণক বুজায়।
যোগান: কোনো সামগ্ৰী বা সেৱাৰ পৰিমাণক বুজায় যিটো উৎপাদকসকলে নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ ভিতৰত বিভিন্ন মূল্যৰ স্তৰত বিক্ৰীৰ বাবে আগবঢ়াবলৈ ইচ্ছুক আৰু সক্ষম।
২/ মূল্যৰ সৈতে সম্পৰ্ক:
চাহিদাঃ চাহিদাৰ নিয়ম অনুসৰি মূল্য আৰু চাহিদাৰ মাজত বিপৰীত সম্পৰ্ক আছে। কোনো সামগ্ৰী বা সেৱাৰ মূল্য হ্ৰাস পোৱাৰ লগে লগে সাধাৰণতে চাহিদাৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি পায় আৰু মূল্য বৃদ্ধিৰ লগে লগে চাহিদাৰ পৰিমাণ কমি যায়।
যোগানঃ যোগানৰ নিয়ম অনুসৰি মূল্য আৰু যোগানৰ মাজত প্ৰত্যক্ষ সম্পৰ্ক আছে। কোনো সামগ্ৰী বা সেৱাৰ মূল্য বৃদ্ধি হোৱাৰ লগে লগে যোগান ধৰা পৰিমাণ বৃদ্ধি পায় আৰু মূল্য কমি যোৱাৰ লগে লগে যোগান ধৰা পৰিমাণ কমি যায়।
৩/ নিৰ্ণায়ক কাৰকসমূহ:
চাহিদা: গ্ৰাহকৰ পছন্দ, আয়ৰ স্তৰ, আনুষংগিক সামগ্ৰীৰ মূল্য (বিকল্প আৰু পৰিপূৰক), গ্ৰাহকৰ আশা, আৰু বজাৰত সম্ভাৱ্য ক্ৰেতাৰ সংখ্যা আদি কাৰকৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত।
যোগান: উৎপাদন ব্যয়, প্ৰযুক্তি, বজাৰত বিক্ৰেতাৰ সংখ্যা, চৰকাৰী নিয়ম, আৰু ভৱিষ্যতৰ মূল্যৰ আশা আদি কাৰকৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত।
৪/ মনোনিৱেশ:
চাহিদা: বজাৰৰ গ্ৰাহকৰ দিশটোৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে—গ্ৰাহকে কি কিনিবলৈ ইচ্ছুক আৰু সক্ষম।
যোগান: বজাৰৰ উৎপাদক দিশটোৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে—উৎপাদকসকলে কি বিক্ৰী কৰিবলৈ ইচ্ছুক আৰু সক্ষম।
৫/ বজাৰৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়া:
চাহিদা: যদি চাহিদা বৃদ্ধি পায় (সোঁফালে স্থানান্তৰিত হয়), তেন্তে প্ৰতিটো মূল্যৰ স্তৰত চাহিদাৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি পায়, যাৰ ফলত প্ৰায়ে মূল্য বৃদ্ধি পায়।
যোগান: যদি যোগান বৃদ্ধি পায় (সোঁফালে স্থানান্তৰিত হয়), তেন্তে প্ৰতিটো মূল্যৰ স্তৰত যোগান ধৰা পৰিমাণ বৃদ্ধি পায়, যাৰ ফলত চাহিদা স্থিৰ হৈ থাকিলে মূল্য কম হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে।
সামৰণিত ক’বলৈ গ’লে চাহিদাই গ্ৰাহকে বিভিন্ন মূল্যত এটা সামগ্ৰী বা সেৱা কিমান বিচাৰে তাৰ সৈতে জড়িত, আনহাতে যোগানৰ অৰ্থ হ’ল উৎপাদকসকলে সেই একে মূল্যৰ স্তৰত কিমান যোগান ধৰিবলৈ ইচ্ছুক। চাহিদা আৰু যোগানৰ মাজৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়াই বজাৰ এখনত ভাৰসাম্য মূল্য আৰু পৰিমাণ নিৰ্ধাৰণ কৰে।