কেন্দ্ৰীয় বেংক হৈছে এখন দেশৰ বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰ এটা মূল প্ৰতিষ্ঠান, যিয়ে মুদ্ৰানীতিৰ তদাৰক আৰু ৰূপায়ণ আৰু বেংকিং খণ্ড নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে দায়বদ্ধ। ই অৰ্থনৈতিক স্থিতিশীলতা বজাই ৰখা আৰু বহনক্ষম অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ কিছুমান মূল দিশ ইয়াত উল্লেখ কৰা হ’ল:
মুদ্ৰানীতিঃ কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ এটা প্ৰধান কাম হ’ল মুদ্ৰানীতি প্ৰণয়ন আৰু কাৰ্যকৰী কৰা। মুদ্ৰা নীতিৰ অন্তৰ্গত মুদ্ৰাস্ফীতি নিয়ন্ত্ৰণ, মূল্য সুস্থিৰ কৰা, নিয়োগ প্ৰসাৰ আদি নিৰ্দিষ্ট অৰ্থনৈতিক লক্ষ্যত উপনীত হ’বলৈ ধনৰ যোগান আৰু সুতৰ হাৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা। কেন্দ্ৰীয় বেংকে অৰ্থনীতিৰ ধনৰ যোগান আৰু সুতৰ হাৰক প্ৰভাৱিত কৰিবলৈ মুক্ত বজাৰৰ কাৰ্য্যকলাপ, সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ প্ৰয়োজনীয়তা, ৰেহাইৰ হাৰকে ধৰি বিভিন্ন সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰে।
মুদ্ৰা জাৰি: দেশৰ মুদ্ৰা ইছ্যু আৰু পৰিচালনাৰ একচেটিয়া কৰ্তৃত্ব কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ হাতত থাকে। তেওঁলোকে প্ৰচলিত মুদ্ৰা নোট আৰু মুদ্ৰাৰ সঠিক যোগান নিশ্চিত কৰে, ইয়াৰ অখণ্ডতা আৰু নিৰাপত্তা বজাই ৰাখে। ইয়াৰ উপৰিও কেন্দ্ৰীয় বেংকসমূহে বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ মজুতও পৰিচালনা কৰে, যিবোৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বজাৰত ৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰাৰ মূল্য সুস্থিৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
চৰকাৰলৈ বেংকাৰ: কেন্দ্ৰীয় বেংকে চৰকাৰৰ বেংকাৰ আৰু বিত্তীয় উপদেষ্টা হিচাপে কাম কৰে। তেওঁলোকে চৰকাৰৰ একাউণ্ট পৰিচালনা কৰে, লেনদেনত সহায় কৰে, চৰকাৰী ঋণ জাৰি আৰু পৰিচালনাত সহায় কৰে। বিত্তীয় নীতি আৰু অৰ্থনীতিত ইয়াৰ সম্ভাৱ্য প্ৰভাৱৰ বিষয়েও চৰকাৰক পৰামৰ্শ দিয়ে।
বেংকৰ নিয়ন্ত্ৰক আৰু তত্বাৱধায়ক: কেন্দ্ৰীয় বেংকে বেংকিং ব্যৱস্থাৰ তদাৰক কৰে, ইয়াৰ স্থিতিশীলতা আৰু সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰে। তেওঁলোকে বেংকসমূহে মানি চলিবলগীয়া নিয়ম আৰু নিৰ্দেশনা নিৰ্ধাৰণ কৰে, যেনে মূলধনৰ পৰ্যাপ্ততাৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু বিপদ ব্যৱস্থাপনা পদ্ধতি। কেন্দ্ৰীয় বেংকসমূহে বেংকসমূহৰ বিত্তীয় স্বাস্থ্য আৰু নিয়ম মানি চলাৰ ওপৰত নিয়মীয়াকৈ পৰিদৰ্শন আৰু অডিট কৰে।
শেষ উপায়ৰ ঋণদাতা: বিত্তীয় সংকট বা লিকুইডিটিৰ নাটনিৰ সময়ত কেন্দ্ৰীয় বেংকে বেংক আৰু অন্যান্য বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানক সহায় কৰিবলৈ শেষ উপায়ৰ ঋণদাতা হিচাপে কাম কৰিব পাৰে। বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰ স্থিতিশীলতা নিশ্চিত কৰাৰ লগতে বেংকৰ ব্যাপক বিফলতা ৰোধ কৰিবলৈ তেওঁলোকে জৰুৰীকালীন লিকুইডিটি সহায় আগবঢ়ায়।
অৰ্থনৈতিক গৱেষণা আৰু বিশ্লেষণঃ কেন্দ্ৰীয় বেংকসমূহে প্ৰচলিত অৰ্থনৈতিক অৱস্থা বুজিবলৈ আৰু জ্ঞাত নীতিগত সিদ্ধান্ত ল’বলৈ অৰ্থনৈতিক গৱেষণা আৰু বিশ্লেষণ কৰে। অৰ্থনীতিৰ অৱস্থাৰ মূল্যায়নৰ বাবে তেওঁলোকে বিভিন্ন অৰ্থনৈতিক সূচকৰ তথ্য সংগ্ৰহ কৰে, যেনে মুদ্ৰাস্ফীতিৰ হাৰ, জিডিপি বৃদ্ধি, নিয়োগৰ পৰিসংখ্যা, আৰু গ্ৰাহকৰ ব্যয়।
স্বাধীনতাঃ বহুতো কেন্দ্ৰীয় বেংকক স্বতন্ত্ৰ প্ৰতিষ্ঠান হিচাপে ডিজাইন কৰা হয়, চৰকাৰৰ পৰা কিছু পৰিমাণে স্বায়ত্তশাসনৰ সৈতে কাম কৰে। মুদ্ৰানীতিৰ সিদ্ধান্ত যাতে হ্ৰস্বম্যাদী ৰাজনৈতিক স্বাৰ্থৰ পৰিৱৰ্তে অৰ্থনৈতিক বিবেচনাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি লোৱা হয়, তাৰ বাবে এই স্বাধীনতা অতি প্ৰয়োজনীয়।
জনপ্ৰিয় কেন্দ্ৰীয় বেংকসমূহৰ ভিতৰত ফেডাৰেল ৰিজাৰ্ভ (আমেৰিকা), ইউৰোপীয় চেণ্ট্ৰেল বেংক (ইউৰোজোন), বেংক অৱ ইংলেণ্ড (যুক্তৰাজ্য), বেংক অৱ জাপান (জাপান), আৰু ৰিজাৰ্ভ বেংক অৱ ইণ্ডিয়া (ভাৰত) আদি। প্ৰতিটো কেন্দ্ৰীয় বেংকে নিজৰ নিজৰ দেশৰ নিৰ্দিষ্ট অৰ্থনৈতিক আৰু বিত্তীয় প্ৰয়োজনীয়তা অনুসৰি কাম কৰে আৰু লগতে মুদ্ৰা স্থিতিশীলতা, বিত্তীয় নিয়ন্ত্ৰণ, আৰু অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিৰ নীতিসমূহ মানি চলি থাকে।