বিত্তীয় ব্যৱস্থাত কেন্দ্ৰীয় বেংক আৰু বাণিজ্যিক বেংকৰ কাম আৰু ভূমিকা বেলেগ বেলেগ।
কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ কাম-কাজ:
১. মুদ্ৰানীতিঃ মুদ্ৰানীতি প্ৰণয়ন আৰু কাৰ্যকৰী কৰাৰ দায়িত্ব কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ। অৰ্থনীতিত ধন আৰু ঋণৰ যোগান নিয়ন্ত্ৰণ কৰি মুদ্ৰাস্ফীতি সুস্থিৰ কৰিবলৈ তেওঁলোকে সুতৰ হাৰ, সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ প্ৰয়োজনীয়তা, মুক্ত বজাৰৰ কাৰ্য্যকলাপ আদি সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰে।
২. বেংকৰ তত্বাৱধান আৰু নিয়ন্ত্ৰণ: কেন্দ্ৰীয় বেংকে বাণিজ্যিক বেংকসমূহক নিৰাপদ আৰু সুস্থভাৱে কাম কৰাটো নিশ্চিত কৰিবলৈ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু তত্বাৱধান কৰে। তেওঁলোকে বেংকিং নিয়ম মানি চলাটো নিৰীক্ষণ কৰে, বেংক পৰীক্ষা কৰে, আৰু নূন্যতম মূলধনৰ প্ৰয়োজনীয়তা নিৰ্ধাৰণ কৰে।
৩. মুদ্ৰা জাৰি কৰা: কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ একমাত্ৰ কৰ্তৃত্ব থাকে মুদ্ৰা জাৰি কৰা আৰু অৰ্থনীতিত ইয়াৰ যোগান আৰু প্ৰচলন নিশ্চিত কৰা।
৪. বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ মজুত ব্যৱস্থাপনা: কেন্দ্ৰীয় বেংকে ঘৰুৱা মুদ্ৰাৰ মূল্য সমৰ্থন আৰু বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ বজাৰত স্থিতিশীলতা বজাই ৰাখিবলৈ বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ মজুত ৰাখে আৰু পৰিচালনা কৰে।
৫. শেষ উপায়ৰ ঋণদাতা হিচাপে কাম কৰা: বিত্তীয় সংকট বা লিকুইডিটিৰ নাটনিৰ সময়ত কেন্দ্ৰীয় বেংকে শেষ উপায়ৰ ঋণদাতা হিচাপে কাম কৰিব পাৰে, বাণিজ্যিক বেংক আৰু অন্যান্য বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানসমূহক জৰুৰীকালীন লিকুইডিটি প্ৰদান কৰিব পাৰে।
বাণিজ্যিক বেংকৰ কাৰ্য্যসমূহ:
১. জমা ধন গ্ৰহণ কৰা: বাণিজ্যিক বেংকে ব্যক্তি আৰু ব্যৱসায়ৰ পৰা জমা ধন গ্ৰহণ কৰে, যিবোৰ তেওঁলোকে ঋণ দিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰে।
২. ঋণৰ ধন: বাণিজ্যিক বেংকে ব্যৱসায় আৰু ব্যক্তিক ধন ঋণ দিয়ে, ঋণৰ সুত লয়।
৩. পেমেণ্ট সেৱা: বাণিজ্যিক বেংকে ধনৰ চলাচলৰ সুবিধাৰ বাবে চেক ক্লিয়াৰিং আৰু ৱায়াৰ ট্ৰেন্সফাৰৰ দৰে পেমেণ্ট সেৱা আগবঢ়ায়।
৪. বিনিয়োগ সেৱা: ব্যৱসায়িক বেংকে ব্যক্তি আৰু ব্যৱসায়ীক তেওঁলোকৰ সম্পদ বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰিবলৈ বিনিয়োগ সেৱা, যেনে মিউচুৱেল ফাণ্ড আৰু অৱসৰৰ একাউণ্ট আগবঢ়ায়।
৫. বৈদেশিক মুদ্ৰা সেৱা: আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্য আৰু বাণিজ্যৰ সুবিধাৰ বাবে বাণিজ্যিক বেংকে বিদেশী বিনিময় সেৱা, যেনে মুদ্ৰা বিনিময় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় তাঁৰ স্থানান্তৰৰ ব্যৱস্থা কৰে।
সামগ্ৰিকভাৱে কেন্দ্ৰীয় বেংক আৰু বাণিজ্যিক বেংক দুয়োটা বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰতিষ্ঠান যদিও ইয়াৰ কাৰ্য্য আৰু ভূমিকা সুকীয়া। কেন্দ্ৰীয় বেংকসমূহে সামষ্টিক অৰ্থনৈতিক স্থিতিশীলতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, আনহাতে বাণিজ্যিক বেংকসমূহে ব্যক্তি আৰু ব্যৱসায়ীক বেংকিং সেৱা প্ৰদান কৰাত গুৰুত্ব দিয়ে।