ফলপ্ৰসূ পৰীক্ষা লিখাৰ বাবে সযতনে পৰিকল্পনা কৰা, শিক্ষণৰ লক্ষ্যৰ সৈতে মিল থকা, আৰু স্পষ্টতা আৰু ন্যায়পৰায়ণতাৰ প্ৰতি মনোযোগ দিয়া আদি জড়িত হৈ থাকে। তলত আপোনাক এটা সু-গাঁথনিযুক্ত মূল্যায়ন সৃষ্টি কৰাত সহায় কৰিবলৈ এটা স্তৰ-দ্বাৰা-পদক্ষেপ গাইড দিয়া হৈছে:
১/ উদ্দেশ্য আৰু উদ্দেশ্য নিৰ্ধাৰণ কৰা
লক্ষ্যসমূহ চিনাক্ত কৰক: পৰীক্ষাই কি কি জ্ঞান, দক্ষতা বা দক্ষতাৰ মূল্যায়ন কৰিব লাগে? পাঠ্যক্ৰমৰ ফলাফলৰ সৈতে প্ৰশ্নসমূহক একাকাৰ কৰক।
পৰীক্ষাৰ ধৰণ নিৰ্ধাৰণ কৰক: নিদানমূলক, গঠনমূলক (মতামত-কেন্দ্ৰিক), বা যোগফল (চূড়ান্ত মূল্যায়ন)।
২/ পৰীক্ষাৰ ফৰ্মেট বাছক
আপুনি কি মূল্যায়ন কৰিব বিচাৰে তাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি প্ৰশ্নৰ ধৰণ নিৰ্ব্বাচন কৰক:
বহু-পছন্দ, সঁচা/মিছা: গ্ৰেড দিবলৈ দ্ৰুত; ৰিকাল আৰু মৌলিক বুজাবুজি পৰীক্ষা কৰে।
চমু উত্তৰ: ধাৰণাসমূহৰ সংক্ষিপ্ত ব্যাখ্যাৰ মূল্যায়ন কৰে।
ৰচনা: সমালোচনাত্মক চিন্তা, বিশ্লেষণ, আৰু লিখাৰ দক্ষতাৰ মূল্যায়ন কৰে।
সমস্যা সমাধান (যেনে, গণিত, ক’ডিং): পদ্ধতিৰ প্ৰয়োগ পৰীক্ষা কৰে।
কেছ ষ্টাডি/ব্যৱহাৰিক কাম: বাস্তৱ জগতৰ সমস্যা সমাধানৰ জোখ-মাখ কৰে।
৩/ ব্লুপ্ৰিণ্ট তৈয়াৰ কৰা (পৰীক্ষাৰ ৰূপৰেখা)
ভাৰসাম্য কভাৰেজ: সকলো মূল বিষয় সমানুপাতিকভাৱে প্ৰতিনিধিত্ব কৰাটো নিশ্চিত কৰক।
অসুবিধাৰ স্তৰ নিৰ্দিষ্ট কৰক: সহজ (৩০%), মধ্যমীয়া (৫০%), আৰু প্ৰত্যাহ্বানমূলক (২০%) প্ৰশ্নসমূহ মিহলাই লওক।
সময় আৰু পইণ্ট আবণ্টন কৰক: প্ৰতিটো খণ্ডই কিমান সময় আৰু ওজনৰ যোগ্য সেইটো নিৰ্ণয় কৰক।
৪/ স্পষ্ট, নিৰ্দ্বিধায় প্ৰশ্ন লিখা
ট্ৰিক প্ৰশ্ন এৰক: বিভ্ৰান্তিৰ ওপৰত নহয়, জ্ঞান জুখিবলৈ গুৰুত্ব দিয়ক।
নিখুঁত ভাষা ব্যৱহাৰ কৰক: প্ৰয়োজন হ’লে “আলোচনা” বা “বিশ্লেষণ”ৰ দৰে শব্দৰ সংজ্ঞা দিয়ক।
প্ৰসংগ প্ৰদান কৰক: ৰচনা বা কেছ ষ্টাডিৰ বাবে স্পষ্ট প্ৰমপ্ট দিয়ক।
পক্ষপাতিত্বৰ বাবে পৰীক্ষা কৰক: প্ৰশ্নসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত আৰু সাংস্কৃতিকভাৱে নিৰপেক্ষ হোৱাটো নিশ্চিত কৰক।
৫/ পৰীক্ষাৰ গাঁথনি সংগঠিত কৰা
একে ধৰণৰ প্ৰশ্নৰ ধৰণসমূহ একেলগে গোট কৰক (যেনে, সকলো বহু-পছন্দ প্ৰথমে)।
প্ৰশ্নবোৰ যুক্তিসংগতভাৱে ক্ৰমবদ্ধ কৰক: আত্মবিশ্বাস গঢ়ি তুলিবলৈ সহজ প্ৰশ্নবোৰৰ পৰা আৰম্ভ কৰক।
স্পষ্ট নিৰ্দেশনাসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰক: সময় সীমা, স্ক’ৰিং, আৰু অনুমোদিত সঁজুলিসমূহ ধাৰ্য্য কৰক (যেনে, কেলকুলেটৰসমূহ)।
৬/ পৰ্যালোচনা আৰু পৰিশোধন কৰা
প্ৰুফৰিড: টাইপ ভুল, অস্পষ্ট বাক্যাংশ, বা ওপৰত ওপৰ সোমাই থকা প্ৰশ্নসমূহ আঁতৰাই পেলাওক।
সময় পৰীক্ষা কৰক: নিৰ্ধাৰিত সময়ত পৰীক্ষা সম্পূৰ্ণ কৰিব পৰাটো নিশ্চিত কৰক।
সমনীয়াৰ পৰ্যালোচনা: এজন সহকৰ্মীক স্পষ্টতা আৰু ন্যায়পৰায়ণতাৰ বাবে পৰীক্ষা কৰিবলৈ কওক।
৭/ এটা গ্ৰেডিং ৰুব্ৰীক তৈয়াৰ কৰক
নম্বৰ দিয়াৰ মাপকাঠী সংজ্ঞায়িত কৰা: বিষয়ভিত্তিক প্ৰশ্নৰ বাবে (যেনে, ৰচনা), আশাৰ ৰূপৰেখা দাঙি ধৰা।
পইণ্ট মান নিযুক্ত কৰক: বহু-পদক্ষেপৰ উত্তৰৰ বাবে আংশিক ক্ৰেডিট কেনেকৈ কাম কৰে সেই বিষয়ে বিতংভাৱে বৰ্ণনা কৰক।
সামঞ্জস্যতা নিশ্চিত কৰক: সকলো ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক সমানে গ্ৰেড দিবলৈ ৰুব্ৰীক ব্যৱহাৰ কৰক।
৮) ঠিকনা অভিগম্যতা
বিভিন্ন প্ৰয়োজনীয়তাসমূহ গ্ৰহণ কৰা: প্ৰয়োজন অনুসৰি সালসলনি (যেনে, অতিৰিক্ত সময়, পৰ্দা ৰিডাৰ) প্ৰদান কৰক।
পঢ়িব পৰা ফন্ট আৰু ফৰ্মেটিং ব্যৱহাৰ কৰক: অগোছালি এৰক; ভিজুৱেলসমূহ স্পষ্ট হোৱাটো নিশ্চিত কৰক।
৯/ পৰীক্ষাৰ লজিষ্টিক প্ৰস্তুত কৰা
পৰীক্ষাটো সুৰক্ষিত কৰক: গোপনীয়ভাৱে সংৰক্ষণ কৰি লিক হোৱা ৰোধ কৰক।
সততাৰ বাবে পৰিকল্পনা কৰক: প্ৰতাৰণা বিৰোধী ব্যৱস্থা ব্যৱহাৰ কৰক (যেনে, ৰেণ্ডম প্ৰশ্ন আদেশ, প্ৰক্টৰ)।
গাইডলাইনসমূহ শ্বেয়াৰ কৰক: ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলক অনুমোদিত সামগ্ৰীসমূহৰ বিষয়ে অৱগত কৰক (যেনে, টোকা, কেলকুলেটৰ)।
১০/ পৰীক্ষাৰ পিছৰ পৰ্যালোচনা
ফলাফল বিশ্লেষণ কৰক: আৰ্হিৰ বাবে পৰীক্ষা কৰক (যেনে, বহু ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে একেটা প্ৰশ্ন হেৰুৱাইছে)।
ন্যায়পৰায়ণতাৰ ওপৰত চিন্তা কৰক: মতামত আৰু প্ৰদৰ্শনৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ভৱিষ্যতৰ পৰীক্ষাসমূহ সালসলনি কৰক।
উদাহৰণ পৰীক্ষাৰ গঠন
শিৰোনাম: মধ্যকালীন পৰীক্ষা – মনোবিজ্ঞানৰ পৰিচয়
সময়: ৯০ মিনিট
মুঠ পইণ্ট: ১০০
বহু পছন্দ (২০টা প্ৰশ্ন × ২ পইণ্ট = ৪০ পইণ্ট)
তত্ত্ব, মূল শব্দ, আৰু গৱেষকসকলক সামৰি লয়।
চমু উত্তৰ (৫টা প্ৰশ্ন × ৬ পইণ্ট = ৩০ পইণ্ট)
যেনে, “বাইষ্টেণ্ডাৰ ইফেক্ট ২–৩টা বাক্যত ব্যাখ্যা কৰা।”
ৰচনা (১টা প্ৰশ্ন × ৩০ পইণ্ট)
যেনে, “ধ্ৰুপদী কণ্ডিচনিং ফ’বিয়া বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত কেনেকৈ প্ৰযোজ্য হয় বিশ্লেষণ কৰা।”
এই পদক্ষেপসমূহ অনুসৰণ কৰিলে, আপুনি এনে এটা পৰীক্ষা সৃষ্টি কৰিব যিয়ে ছাত্ৰৰ শিক্ষণৰ ন্যায্য মূল্যায়ন কৰে আৰু লগতে মানসিক চাপ আৰু বিভ্ৰান্তি কম কৰে।