বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠান হৈছে এনে সংস্থা যিয়ে ব্যক্তি, ব্যৱসায়, আৰু চৰকাৰক বিত্তীয় সেৱা প্ৰদান কৰে। ধনৰ প্ৰবাহ সহজ কৰি, বিপদ পৰিচালনা কৰি, মূলধন আৰু বিত্তীয় সম্পদৰ সুবিধা প্ৰদান কৰি বিত্তীয় ব্যৱস্থাত ইহঁতে কেন্দ্ৰীয় ভূমিকা পালন কৰে। বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানসমূহে আগবঢ়োৱা সেৱা আৰু ইয়াৰ প্ৰাথমিক কামৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি শ্ৰেণীভুক্ত কৰিব পাৰি।
বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ প্ৰকাৰ:
১. বাণিজ্যিক বেংক: জমা ধন গ্ৰহণ কৰা, ঋণ প্ৰদান কৰা, আৰু পেমেণ্ট ব্যৱস্থাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰা আদি সেৱা প্ৰদান কৰা। উদাহৰণ: চেজ, বেংক অৱ আমেৰিকা, এইচ ডি এফ চি বেংক।
২. বিনিয়োগ বেংকসমূহ: ছিকিউৰিটিজ আণ্ডাৰৰাইটিং, একত্ৰীকৰণ আৰু অধিগ্ৰহণত সহায় কৰা, আৰু বিনিয়োগৰ পৰামৰ্শ প্ৰদান কৰা আদি সেৱাত বিশেষজ্ঞ। উদাহৰণ: গোল্ডমেন চেক্স, মৰ্গান ষ্টেনলি।
৩. ক্ৰেডিট ইউনিয়ন: সদস্যৰ মালিকানাধীন বিত্তীয় সমবায় যিয়ে নিজৰ সদস্যসকলক ঋণ আৰু সঞ্চয় একাউণ্টৰ দৰে বেংকিং সেৱা প্ৰদান কৰে। উদাহৰণ: নৌসেনাৰ ফেডাৰেল ক্ৰেডিট ইউনিয়ন।
৪. বীমা কোম্পানী: আৰ্থিক বিপদ পৰিচালনা কৰিবলৈ সামগ্ৰী আগবঢ়াওক, যেনে জীৱন, স্বাস্থ্য, আৰু সম্পত্তিৰ বীমা। উদাহৰণ: এ আই জি, প্ৰুডেন্সিয়েল।
৫. ব্ৰোকাৰেজ ফাৰ্ম: ষ্টক, বণ্ড, আৰু মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ দৰে বিত্তীয় ছিকিউৰিটি ক্ৰয় আৰু বিক্ৰীৰ সুবিধা প্ৰদান কৰা।
উদাহৰণ: চাৰ্লছ শ্বৱাব, ৰবিনহুড।
৬. কেন্দ্ৰীয় বেংকসমূহ: বেংকিং ব্যৱস্থা নিয়ন্ত্ৰণ আৰু তদাৰক কৰা, মুদ্ৰানীতি নিয়ন্ত্ৰণ কৰা, আৰু মুদ্ৰা জাৰি কৰাটো পৰিচালনা কৰা। উদাহৰণ: ফেডাৰেল ৰিজাৰ্ভ (আমেৰিকা), ইউৰোপীয় চেণ্ট্ৰেল বেংক (ইচিবি), ৰিজাৰ্ভ বেংক অৱ ইণ্ডিয়া (আৰ বি আই)।
৭. পেঞ্চন পুঁজি: কৰ্মচাৰী আৰু নিয়োগকৰ্তাৰ পৰা অৱদান বিনিয়োগ কৰি অৱসৰৰ সঞ্চয় পৰিচালনা কৰা। উদাহৰণ: কেলিফৰ্ণিয়া ৰাজহুৱা কৰ্মচাৰীৰ অৱসৰ ব্যৱস্থা (CalPERS)।
৮. মিউচুৱেল ফাণ্ড আৰু সম্পত্তি ব্যৱস্থাপনা কোম্পানী: ষ্টক, বণ্ড বা অন্যান্য সম্পত্তিৰ বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ পৰ্টফলিঅ’ত বিনিয়োগ কৰিবলৈ বিনিয়োগকাৰীৰ পৰা ধন সংগ্ৰহ কৰক। উদাহৰণ: ভ্যানগাৰ্ড, ব্লেকৰক।
৯. ক্ষুদ্ৰ বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠান: বিশেষকৈ উন্নয়নশীল অঞ্চলত ব্যক্তি বা ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায়ীক ক্ষুদ্ৰ ঋণ আৰু বিত্তীয় সেৱা প্ৰদান কৰা। উদাহৰণঃ গ্ৰামীণ বেংক।
বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ কাম-কাজ:
- মূলধনী মধ্যস্থতা: সঞ্চয়কাৰী আৰু ঋণ লোৱাৰ মাজত মধ্যস্থতাকাৰী হিচাপে কাম কৰা।
- বিপদ ব্যৱস্থাপনা: বিত্তীয় বিপদৰ পৰা ৰক্ষা পাবলৈ যন্ত্ৰ প্ৰদান কৰা (যেনে, বীমা, ডেৰাইভেটিভ)।
- লিকুইডিটি প্ৰদান: ব্যক্তি আৰু ব্যৱসায়ীসকলে প্ৰয়োজনৰ সময়ত নগদ ধনৰ সুবিধা লাভ কৰাটো নিশ্চিত কৰা।
- অৰ্থনৈতিক স্থিতিশীলতা: সম্পদৰ দক্ষ আবণ্টনৰ জৰিয়তে অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধি আৰু স্থিতিশীলতাক সহায় কৰা।
এই ভূমিকাসমূহ পালন কৰি বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানসমূহ অৰ্থনীতিৰ স্বাস্থ্য আৰু দক্ষতাৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।