সমবায় সমিতি হ’ল যৌথ মালিকানাধীন আৰু গণতান্ত্ৰিকভাৱে নিয়ন্ত্ৰিত সংগঠনৰ জৰিয়তে নিজৰ উমৈহতীয়া অৰ্থনৈতিক, সামাজিক বা সাংস্কৃতিক প্ৰয়োজন আৰু আকাংক্ষা পূৰণৰ বাবে একত্ৰিত হোৱা ব্যক্তিৰ স্বেচ্ছামূলক সংগঠন। সমবায় সমিতিসমূহ পাৰস্পৰিক সহায়, সমতা, আৰু সামূহিক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ নীতিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ় লৈ উঠিছে।
সমবায় সমিতিৰ মূল বৈশিষ্ট্যসমূহ:
স্বেচ্ছামূলক সদস্যপদ:
- সমবায়ৰ উমৈহতীয়া লক্ষ্যৰ অংশীদাৰ সকলো ব্যক্তিৰ বাবে সদস্যপদ মুকলি।
- সদস্যসকলে উপ-বিধি অনুসৰি নিজৰ ইচ্ছামতে সমাজত যোগদান বা ওলাই যাব পাৰে।
গণতান্ত্ৰিক নিয়ন্ত্ৰণ:
প্ৰতিজন সদস্যৰ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰত সমানে মতামত থাকে, সাধাৰণতে “এজন সদস্য, এটা ভোট”ৰ নীতি অনুসৰণ কৰে, মালিকানাধীন শ্বেয়াৰৰ সংখ্যা যিয়েই নহওক কিয়।
সীমিত দায়বদ্ধতা:
সদস্যসকলৰ দায়বদ্ধতা সাধাৰণতে তেওঁলোকে সমাজত বিনিয়োগ কৰা ধনৰ মাজতে সীমাবদ্ধ থাকে।
লাভৰ অংশীদাৰিত্ব:
সমবায়ত অংশগ্ৰহণৰ অনুপাতে সদস্যসকলৰ মাজত লাভ বিতৰণ কৰা হয়, মালিকানাধীন শ্বেয়াৰৰ সংখ্যাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি নহয়।
সেৱাৰ উদ্দেশ্য:
প্ৰধান লক্ষ্য হৈছে সদস্যসকলক সেৱা প্ৰদান কৰা, লাভ সৰ্বাধিক কৰাতকৈ।
স্বায়ত্তশাসিত আৰু স্বতন্ত্ৰ:
সমবায়সমূহ স্ব-শাসিত সংগঠন যদিও ই ৰাষ্ট্ৰীয় আইন আৰু নিয়ম মানি চলিব পাৰে।
সমবায় সমিতিৰ প্ৰকাৰ:
ক) গ্ৰাহক সমবায়ঃ সদস্যসকলক উচিত মূল্যত সামগ্ৰী আৰু সেৱা প্ৰদান কৰা।
খ) উৎপাদক সমবায়: উৎপাদকসকলক তেওঁলোকৰ সামগ্ৰী বিক্ৰী বা কেঁচামাল লাভ কৰাত সহায় কৰা।
গ) ঋণ সমবায়: সদস্যসকলক সঞ্চয় আৰু ঋণৰ দৰে বিত্তীয় সেৱা আগবঢ়োৱা।
ঙ) গৃহ নিৰ্মাণ সমবায়: সদস্যসকলক সুলভ মূল্যৰ গৃহ নিশ্চিত কৰাত সহায় কৰা।
চ) কৃষি সমবায়: কৃষকসকলক ইনপুট ক্ৰয়, উৎপাদিত সামগ্ৰীৰ বিপণন, আৰু সম্পদৰ ভাগ-বতৰা কৰাত সহায় কৰা।
ছ) শ্ৰমিক সমবায়: শ্ৰমিকসকলৰ মালিকানাধীন আৰু পৰিচালিত যাতে তেওঁলোকক কৰ্মসংস্থাপন আৰু লাভৰ উচিত অংশ প্ৰদান কৰা হয়।
সমবায় সমিতিৰ সুবিধাসমূহঃ
- অৰ্থনৈতিক আত্মনিৰ্ভৰশীলতা আৰু সম্প্ৰদায়ৰ উন্নয়নক প্ৰসাৰিত কৰে।
- মধ্যস্থতাকাৰীক নিৰ্মূল কৰি শোষণ হ্ৰাস কৰে।
- সমতা, ন্যায়পৰায়ণতা, আৰু সামূহিক দায়বদ্ধতাক উৎসাহিত কৰে।
সমবায়সমূহক বহনক্ষম উন্নয়ন আৰু সামাজিক সমতাক প্ৰসাৰিত কৰাৰ বাবে ফলপ্ৰসূ আহিলা হিচাপে বিশ্বজুৰি স্বীকৃতি দিয়া হৈছে।