জলচক্ৰ, যাক পানী চক্ৰ বুলিও কোৱা হয়, পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠৰ ওপৰত, ওপৰত আৰু তলত পানীৰ গতিৰ বৰ্ণনা কৰা এক অবিৰত আৰু প্ৰাকৃতিক প্ৰক্ৰিয়া। ইয়াৰ লগত পানীৰ এটা অৱস্থাৰ পৰা আন এটা অৱস্থালৈ (কঠিন, তৰল বা গেছ) ৰূপান্তৰ আৰু গ্ৰহটোৰ বিভিন্ন জলাশয়ৰ মাজেৰে ইয়াৰ পৰিসঞ্চালন, সাগৰ, হ্ৰদ, নদী, ভূগৰ্ভস্থ পানী, বায়ুমণ্ডল আদি জড়িত হৈ থাকে। জলবিজ্ঞান চক্ৰটো প্ৰধানকৈ সৌৰশক্তি আৰু মাধ্যাকৰ্ষণৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয় আৰু ই কেইবাটাও মূল প্ৰক্ৰিয়াৰে গঠিত:
বাষ্পীভৱন (Evaporation): পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠৰ পৰা, যেনে সাগৰ, নদী, হ্ৰদৰ পানী সৌৰ উত্তাপৰ ফলত জলীয় বাষ্পলৈ পৰিণত হয়। সূৰ্য্যৰ পৰা অহা শক্তিৰ ফলত পানীৰ তৰল অৱস্থাৰ পৰা গেছীয় অৱস্থালৈ পৰিৱৰ্তিত হয়।
ঘনীভূতকৰণ: বায়ুমণ্ডলত থকা জলীয় বাষ্প বৃদ্ধি হৈ ঠাণ্ডা হয়, যাৰ ফলত ইয়াৰ ঘনীভূত হৈ ক্ষুদ্ৰ ক্ষুদ্ৰ পানীৰ টোপাল বা বৰফৰ স্ফটিকলৈ পৰিণত হয়। এইবোৰ মিলি ডাৱৰ গঠন কৰে।
বৰষুণঃ ডাৱৰৰ পানীৰ টোপালবোৰ যেতিয়া একত্ৰিত হৈ অতি গধুৰ হৈ পৰে তেতিয়া সেইবোৰ বৰষুণ হিচাপে পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠত পৰে। বৰষুণ, বৰফ, তুষাৰপাত, শিলাবৃষ্টি আদি বিভিন্ন ৰূপ ল’ব পাৰে।
অনুপ্ৰৱেশ: পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠত উপনীত হোৱা বৰষুণ হয় পানীৰ অংশলৈ বৈ যাব পাৰে (পৃষ্ঠৰ পৰা বৈ যোৱা পানী) নহয় মাটিত অনুপ্ৰৱেশ কৰি ভূগৰ্ভস্থ পানীৰ মজুত পুনৰ ভৰাই তুলিব পাৰে।
বাষ্পীভৱন: গছ-গছনিয়ে মাটিৰ পৰা পানী শিপাৰ মাজেৰে শোষণ কৰি বাষ্পীভৱন নামৰ প্ৰক্ৰিয়াৰে বায়ুমণ্ডললৈ এৰি দিয়ে। ইয়াৰ ফলত বায়ুমণ্ডলত আৰ্দ্ৰতা বৃদ্ধি পায়।
পৃষ্ঠৰ পৰা বৈ যোৱা পানী: হয় অতিৰিক্ত বৰষুণৰ ফলত বা গলি থকা বৰফ আৰু বৰফত পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠৰ ওপৰেৰে বৈ যোৱা পানীয়ে নৈ, নদীৰ ফালে আৰু শেষত হ্ৰদ আৰু মহাসাগৰৰ দৰে বৃহৎ জলভাগলৈ গতি কৰে।
ভূগৰ্ভস্থ পানীৰ প্ৰবাহ: মাটি আৰু শিলৰ তৰপত অনুপ্ৰৱেশ কৰা পানীৰ কিছু অংশ তললৈ গতি কৰি ভূগৰ্ভস্থ পানীলৈ পৰিণত হয়। এই পানী লাহে লাহে মাটিৰ তলৰ জলধাৰাৰ মাজেৰে বৈ গৈ কূপ, বসন্ত আৰু প্ৰায়ে পৃষ্ঠীয় জলভাগলৈ পানী যোগান ধৰে।
উৰ্ধ্বগামীকৰণ আৰু নিক্ষেপঃ বাষ্পীভৱন আৰু ঘনীভূতকৰণৰ উপৰিও পানীৰ কঠিন (বৰফ) আৰু গেছীয় (জলীয় বাষ্প) অৱস্থাৰ মাজত উৰ্ধ্বগামীকৰণ (কঠিন পৰা গেছ) আৰু নিক্ষেপ (গেছৰ পৰা কঠিনলৈ)ৰ জৰিয়তেও পোনপটীয়াকৈ পৰিৱৰ্তন হ’ব পাৰে।
জলচক্ৰ হৈছে এক মৌলিক প্ৰক্ৰিয়া যিয়ে পৃথিৱীৰ জলবায়ু বজাই ৰখা আৰু গ্ৰহটোৰ জীৱনক সহায় কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। ই মিঠা পানীৰ সম্পদৰ বিতৰণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে, খহনীয়া আৰু পলসৰ জৰিয়তে ভূ-প্ৰকৃতিক গঢ় দিয়ে আৰু বিশ্বজুৰি বতৰৰ ধৰণ আৰু জলবায়ু ব্যৱস্থাক প্ৰভাৱিত কৰে। জলসম্পদ পৰিচালনা, কৃষি, পৰিৱেশ আৰু জলবায়ু সম্পৰ্কীয় প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাৰ বাবে জলবিজ্ঞান চক্ৰটো বুজাটো অতি প্ৰয়োজনীয়।
